יצחק באשעוויס זינגער האלט א רעדע נאכן פייערלעכן באנקעט
ערב זיין באקומען די נאבעל-פרעמיע
אין שטאקהאלם, דעצעמבער
1978

seks

-

מארק שאגאל

סעקס

,גאָלע נעכט באַהויכט מיט שטילקייט
פול מיט וואָר, מיט פייכטער מילדקייט
,און מיט הייסן ברויז פון אומרו
ווען דעם הימל'ס טויזנט אויגן
פאָלגן נאָך דעם פּיין און גלויבן
וואָס הילכט אָפּ אין טויזנט שויבן
.מיט געמיש פון טרוים און ווילדקייט

און דעם יצר'ס שטייפער אויפרוף
קלאַמערט זיך אין יעדן קווערשניט
ביז עס גרייכט די וועלט צעשערכעט
,אויף טויזנט מצוות און חטאים
ווען די כלומרשט בלויזע שטילקייט
,טוט דער נאַכט איר וואַך פאַרטרויען
.מיט איר אָטעם פריש און עכט

וועט דען עמיץ גיין אויסמעסטן
,יענע האַסטיקע פאַרמעסטן
?וואָס פאַרשלינגען גאָלע נעכט
,ניין ס'קאָן קיינער זיי ניט וועגן
בלויז דעם הימל'ס אויגן מעגן
זען די וועלט אויף טויזנט וועגן
.ווי סע שפּינט זיך פרום און פרעך

א לעבעדיקער גרוס פון ווילנע

* * *

שוין אַזוי פיל מאָל געזען דעם פרילינג, שוין אַזוי פיל מאָל זיך אויפגעכאַפּט אויפסניי. נאָר עס ווערט ניט אויף קיין האָר פאַרביליקט, בלויז די מילדע פאַרבן ווערן שטאַרקער און בעיקר: ס'ווערן חושים מער פאַרשיכורט ביידערביי...

* * *

די בענקשאַפט איז אין תוך – אַ ברכה וואָס שמעלצט דאָס האַרץ מיט וואָרער ליכט און אַלץ וואָס לויז איז און צעקראָכן געפינט דורך איר דעם גלייכגעוויכט, דעם קלאָרן אויפשטייג צו הייכן בלויע, דעם שטייפן שפּרונג וואָס גרייכט צום ציל. די בענקשאַפט איז אין תוך – דער דויער, פון שטילקייט געטלעכער אַ שפּיל.

* * *

די לידער דאַרפן רעדן ווי פאַר זיך אַליין – אַזוי ווי ס'רעדן אָן אַ וואָרט דעם מענטשנס גלידער. די שפּראַך פון גוף אַנטפּלעקט דעם טיפסטן מיין, וואָס ווערטער קאָנען איר נאָר זיין דערווידער. טאָ נעמט אַ ליד און טוט דערמיט אַ דריי – ביז ס'וועט זיך אויסשיילן דערפון צו אייך אַריבער – דער טייטש פון שטילן קנייטש, דעם זשעסט'ס אַ הויך געשריי. פאַר זיך אַליין צו אייך באַדאַרפן רעדן לידער.

* * *

ס'איז דאָ אַ צייט פאַר אַלץ אחוץ פאַר גאָרנישט, נאָר אַלץ ווערט גאָרנישט ווען ס'פאַרענדיקט זיך די צייט. – איז זאָל מען בעסער שווייגן? – ניין, מע טאָר נישט, אויף שווייגן – וועט דאָך תמיד קלעקן צייט!

* * *

כ'האָב ליב דעם פאַל פון "לעצטע" בלעטער זיי זאָגן אָן: פּונקט ווי דער וועטער אויך דער סעזאָן זיך בייטן וועט ער.

לעמבערג היינט־צו־טאָג

PHOTO: © Pawel Figurski

קנאה

<>



© Boris Budinas

איר מעגט מיר גלייבן אָדער ניט, –
כ'בין מוחל אייך די שנאה,
די וועלט, זאָגט מען, איז מיאוס און וויסט,
נאָר איך טו אייך פאַרגינען –

נאָר איך טו אייך,
נאָר איך טו אייך,
נאָר איך טו אייך פאַרגינען –
אַ שיינע וועלט, אַ ריינע וועלט
אָן פיינטשאַפט און אָן קנאה!

איר מעגט מיר גלייבן אָדער ניט,
ניט דאָס האָב איך אין זינען,
נאָר וועדליק מיר האָט איר פאַרדינט
איך זאָל אייך טאָן פאַרגינען.

איך זאָל אייך טאָן,
איך זאָל אייך טאָן,
איך זאָל אייך טאָן פאַרגינען –
פיל, פיל הצלחה און פאַרדינסט, –
איבער דער באָרד זאָל רינען!

צי גלייבט איר יאָ, זי גלייבט איר ניט –
איז מיר אַ קנאַפּער חילוק,
איך ווייס נאָר איינס: מיר זיינען קוויט,
דעם חוב האָב איך געסילוקט.

און טאָמער טוט נאָך ערגעצוואו
די קנאה ביי אייך גרינען, –
אויך זי, די גרינע, גלייבט מיר, כ'טו
אייך טיף פון האַרץ פאַרגינען –

פון טיפן האַרץ,
פון טיפן האַרץ,
פון טיפן האַרץ פאַרגינען!

אינגאַנצן זיבן, אָדער אַכט

אינגאַנצן זיבן (אָדער אַכט)

*

אינגאַנצן זיבן,
נאָר זאָל פול זיין ווי אַן אויג
אינגאַנצן זיבן,
נאָר זאָל שטיל זיין ווי אין אויער
אינגאַנצן זיבן –
פול מיט שפע ווי מיט נויט
ווי דער אַריין און דער אַרויס דורך טיר־און־טויער

*

אַ ווייטער שטערן אין דער הייך
ער ווינקט און לייכט און פינקלט
גלייך ער זאָל שעפּטשען: "גיי, דערגרייך,
דערלאַנג דיין אייגן ווינקל".
דער ווייטער שטערן אין דער הייך
דאָס טאָגן מאַכט אים בלאַס און בלייך
ביז ס'ווערט צו־נישט זיין פינקל.

*

זיין דינאַמיק איז פיל טעמיק
און מע מוז ניט זיין קיין מעמיק
צו דערזען ווי פּאַנאָראַמיק
און ווי טיף עס איז זיין גראַם
ווי עס שפּרינגט, מסתם ניט סתמיק
פון דער שאַרלעך בלאָווער וואָלגע
אין דער בלוי פון רויטן ים.

*

האָסט זיך יאָרן געוואַלגערט אין גלות ביי יענעם
צינד גרייט ביסט זיך וואַלגערן אין דיין אייגענעם גיהנום
נאָר די וועלט איז דיר שולדיק ווייל זי פאַרגינט זיך צו באָרגן
דיין קלאָרסטן, דיין ריינסטן, דיין שענסטן פרימאָרגן.
ביי זיך צי ביי יענעם, ס'אַ וויכטיקער חילוק,
נאָר דער עיקר געדענק, אַז דער חוב ווערט געסילוקט
ווען ניט דו טוסט זיך זאָרגן פאַר דער וועלט'ס "אַ גוט מאָרגן!"

*

וואוהין דו זאָלסט זיך נאָר ניט ווענדן
געפינסט דעם זעלבן בלינדן פּרצוף
וואָס וואָלט דיך גערן גרייט זיין שענדן
ווען ניט די בלינדקייט זיינע, שוואַרצע,
דעריבער פרעגסטו: גאָט, ווי קאָן מען
ביי לייט און אויך ביי קוואַזי־מענטשן
די בלינדקייט אָפנהאַרציק בענטשן
פון יענעם טעמפּן פּרצוף־פּנים?

*

כ'האָב פאַרמאָגט אַמאָל אַ ניגון
פלעגט ער וואַכן, וועקן, וויגן...
נאָר אַצינד, אַצינד, אַצינדער –
אָך און וויי, און וויי־און־ווינד מיר,
אָדער ניגון – מיטאַמאָל –
שטאַרבט אַוועק זיין לויטער קול...
שטום, אָן קלאַנג די נאָטן ליגן,
כ'האָב פאַרמאָגט אַמאָל אַ ניגון

*

אינמיטן טאָג, אינמיטן פלי
עס פליט די צייט און ס'טוט אַ פלי
אין אין־סוף גלייך אַ וועלט אַ גאַנצע
ביז ס'בלייבט אַליין אַ ווייטער גלי
וואָס צווישן נאַכט און אינדערפרי
דעם פּאַ פון לעצטן האַרצקלאַפּ הי
וועט שוין אין אייביקייט דערטאַנצן.

*

אינגאַנצן זיבן אָדער אַכט,
נאָר זאָל זיין גוט געסטרויעט!
אין גאַנצן זיבן: טאָג־און־נאַכט,
נאָר ליד איז ניט קיין מויער...
אינגאַנצן זיבן (אָדער אַכט?),
די וועלט איז קליגער ווי סע דאַכט,
אַ גוטע נאַכט דיר, טרויער.

מאַי-יולי 2001, ירושלים

ניט אמת?

עס גייט ניט אין גראַם
און עס גייט ניט אין סטראָפיק,
עס גייט דאָך אין ריטעם
פון אייביקן ספק,
פון אייביקן אומרו
וואָס מעסט אויס די צייטן –
דעם אמת אויף קריוודעס
זאָלסט ניט צעבייטן.

עס גייט ניט אין אות
וואָס איז ווייט פון אַ מופת,
עס גייט ניט אין קלאַנג
וואָס דאָס האַרץ איז ניט תופס,
עס גייט אין דעם גלויבן
אַז פון אויבן ביז נידער
מוזטו טאַפּן אַ וואַנט
ביים זוכן דעם ניגון.

עס גייט ניט אין דעם
אַז דו וועסט ניט געפינען,
אָט האָסטו אַ סימן:
מיט יעדן באַגינען
ווערט שטאַרקער דער ספק
און ס'ווערט שטאַרקער דער אמת,
אַזאַ איז דיין גורל און דיין ניגון...
ניט אמת?

זומער, 2001

אדם רעב ולא ללחם

אַ הונגעריקער מענטש
וואָס הונגערט ניט נאָך ברויט,
נאָר נאָך אַ וואַרעם צערטל וואָרט
וואָס מאַכט געמיטער לייטישער און מילדער

דער הונגעריקער מענטש,
ער רייסט אויף זיך די הויט
און ניט געפינט פאַר זיך קיין אָרט
פון יענעם הונגער ווערט ער ווילד און ווילדער

כ'האָב אים געזען,
דעם הונגעריקן מענטש,
נאָר ניט באַשערט איז מיר געווען
זיין גרענעצלאָזן הונגער איינצושטילן

און גרייט בין איך אַליין
צו ווערן יענער הונגעריקער מענטש,
ווייל אָך־און־ווײ
ווער נאָך ווי איך
קאָן אַזוי טיף
דעם תהום פון זיין צעהונגערטקייט
דערפילן?..

סוף זומער, ירושלים 2001

מאָסקווער יידן טאַנצן האראַ -- אַ בילד פון וואלערי קאָרענבליט, 1967

קינסטלער: וואַלערי קאָרענבליט (סאָנין), מאָסקווע 1967
painted by Valery Korenblit, Moscow 1967

א ליד פון שיקע דריז מיט זיין אייגענעם ניגון